Heddiw (dydd Llun 29 Medi 2025) mae Ymchwiliad Covid-19 y DU wedi cyhoeddi ei gofnod diweddaraf, Mae Pob Stori o Bwys, gan ddogfennu effaith “newidiol bywyd” pandemig Covid-19 ar blant a phobl ifanc. Mae'n cynnwys straeon personol pwerus gan rieni, gofalwyr a gweithwyr proffesiynol sy'n gweithio gyda phlant ac yn gofalu amdanynt ledled y DU, yn ogystal â phobl ifanc 18-25 oed, pob un yn myfyrio ar eu profiadau o'r pandemig.
Mae Pob Stori o Bwys yw'r ymarfer ymgysylltu cyhoeddus mwyaf a gynhaliwyd erioed gan ymchwiliad cyhoeddus yn y DU. Mae'n rhoi gyfle i’r cyhoedd helpu Ymchwiliad Covid-19 y DU i ddeall eu profiad o’r pandemig. O'r 58,000 o straeon a rannwyd drwy Mae Pob Stori o Bwys, mae'r cofnod diweddaraf hwn yn tynnu ar bron i 18,000 o straeon a mwy na 400 o gyfweliadau wedi'u targedu sy'n dogfennu effaith y pandemig ar blant a phobl ifanc yn benodol.
Cyhoeddir y cofnod diweddaraf ar ddiwrnod agoriadol gwrandawiadau cyhoeddus ar gyfer wythfed ymchwiliad yr Ymchwiliad: Modiwl 8 ‘Sector Gofal’. Bydd yr ymchwiliad pedair wythnos, sy'n rhedeg o 29 Medi - 23 Hydref, yn archwilio effaith y pandemig ar blant a phobl ifanc ledled Cymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon. Bydd yn archwilio profiadau amrywiol plant a phobl ifanc, gan gynnwys y rhai ag anghenion addysgol arbennig, anableddau ac o wahanol gefndiroedd ethnig a chymdeithasol-economaidd. Modiwl 8 'Plant a Phobl Ifanc'Mae'r cofnod newydd hwn, Mae Pob Stori o Bwys, yn datgelu sut yr effeithiwyd yn ddwfn ar fywydau ifanc. Cyflwynwyd straeon gan bobl 18-25 oed am eu profiadau, ac roedd rhai ohonynt o dan 18 oed adeg y pandemig. Derbyniodd yr Ymchwiliad gyfraniadau amhrisiadwy hefyd gan oedolion a ofalodd am bobl ifanc, neu a weithiodd yn broffesiynol gyda nhw, yn ystod y cyfnod. Mae'r cofnod (dolen) yn datgelu, er bod rhai pobl wedi canfod buddion annisgwyl a gwydnwch mewnol yn ystod y cyfnod hwn llawn straen, gwelodd llawer o rai eraill eu heriau a'u hanghydraddoldebau presennol yn gwaethygu'n sylweddol - o rwystrau dysgu y tu allan i'r ystafell ddosbarth gan gynnwys diffyg mynediad at dechnoleg, i ddeinameg teuluol anodd a thorri cyswllt dyddiol wyneb yn wyneb â ffrindiau yn sydyn, gan amharu ar arferion hanfodol o gysylltiad, cymorth a pherthyn:
Mae'r cofnod newydd hwn, Mae Pob Stori o Bwys, yn datgelu sut yr effeithiwyd yn ddwfn ar fywydau ifanc. Cyflwynwyd straeon gan bobl 18-25 oed am eu profiadau, ac roedd rhai ohonynt o dan 18 oed adeg y pandemig. Derbyniodd yr Ymchwiliad gyfraniadau amhrisiadwy hefyd gan oedolion a ofalodd am bobl ifanc, neu a weithiodd yn broffesiynol gyda nhw, yn ystod y cyfnod.
Y record Mae'r cofnod (dolen) yn datgelu, er bod rhai pobl wedi canfod buddion annisgwyl a gwydnwch mewnol yn ystod y cyfnod hwn llawn straen, gwelodd llawer o rai eraill eu heriau a'u hanghydraddoldebau presennol yn gwaethygu'n sylweddol - o rwystrau dysgu y tu allan i'r ystafell ddosbarth gan gynnwys diffyg mynediad at dechnoleg, i ddeinameg teuluol anodd a thorri cyswllt dyddiol wyneb yn wyneb â ffrindiau yn sydyn, gan amharu ar arferion hanfodol o gysylltiad, cymorth a pherthyn:
- Profodd llawer o blant a phobl ifanc bryder cynyddol, gyda rhai yn datblygu problemau eithafol gyda'r ysgol, bwyd ac ofnau oedd yn gysylltiedig â'r pandemig yn arwain at ymddygiadau obsesiynol gan gynnwys golchi dwylo - gan gynnwys un bachgen y gwaedodd ei ddwylo
- Tarfu sylweddol ar addysg, gyda llawer yn mynd heb y dechnoleg neu'r mynediad rhyngrwyd angenrheidiol ar gyfer dysgu o bell, tra bod y rhai ag Anghenion Addysgol Arbennig ac Anableddau yn wynebu heriau anodd heb drefn gyfarwydd a chymorth arbenigol.
- Roedd rhai pobl ifanc yn wynebu bod yn gynyddol agored i gamfanteisio a meithrin perthynas amhriodol ar-lein yn ystod y cyfnod clo, gyda llai o oruchwyliaeth a mwy o ymgysylltiad digidol yn creu cyfleoedd newydd ar gyfer targedu a thrin trwy wahanol lwyfannau ar-lein.
- Dinistriodd unigedd cymdeithasol ac unigrwydd bobl ifanc ledled y wlad gyda chyfyngiadau symud yn torri cyswllt wyneb yn wyneb hanfodol â ffrindiau a theulu estynedig
- Amharwyd yn ddifrifol ar fynediad at ofal iechyd gan achosi oedi peryglus wrth wneud diagnosis o gyflyrau difrifol fel asthma, diabetes a chanser mewn plant a phobl ifanc.
- Arweiniodd mynediad cyfyngedig at ofal deintyddol at broblemau deintyddol fel pydredd, gan arwain at rai plant yn colli dannedd
- Cafodd gofalwyr ifanc eu heffeithio'n ddifrifol, gan wynebu cyfrifoldebau gofalu 24/7 wrth golli gwasanaethau cymorth hanfodol a seibiant a ddarparwyd gan yr ysgol yn wreiddiol.
- I rai plant a phobl ifanc, daeth eu cartrefi yn amgylcheddau peryglus lle buont yn dyst i neu’n profi cynnydd mewn cam-drin domestig
- Effeithiwyd yn sylweddol ar lesiant corfforol, gyda llai o weithgarwch ac amharwyd ar batrymau cwsg, er bod rhai wedi llwyddo i barhau i fod yn actif trwy glybiau ar-lein neu deithiau cerdded teulu
- Creodd cyfyngiadau ymweld a chyfyngiadau angladdau rwystrau digynsail i alar, tra bod gwasanaethau cymorth tameidiog yn gadael plant a phobl ifanc di-rif yn methu â phrosesu eu colled yn iawn.
- Mae cyflyrau ôl-feirysol gan gynnwys Covid Hir, Syndrom Aml-system Llidiol Pediatrig (PIMS) a chlefyd Kawasaki wedi cael effeithiau sylweddol a newid bywydau ar lesiant corfforol ac emosiynol plant.
“Mae’r straeon yn y cofnod Mae Pob Stori o Bwys, hwn yn tynnu sylw at effaith ddofn ac amrywiol y pandemig ar blant a phobl ifanc ledled y DU. O’r tarfu ar addysg a mynediad at ofal iechyd i fwy o bryder ac arwahanrwydd cymdeithasol, mae’r adroddiadau hyn yn datgelu’r heriau digynsail a wynebwyd a’r gwydnwch a ddangoswyd gan bobl ifanc a’u teuluoedd.
Rydym ni i gyd yn cofio pan newidiodd bywydau plant a phobl ifanc, pan nad oedden nhw’n cael mwynhau chwarae, chwaraeon na chymdeithasu, pan symudodd dysgu o ystafelloedd dosbarth i fod ar-lein mewn ystafelloedd gwely, pan ddathlwyd penblwyddi dros alwad fideo. Ac i rai oedd yn wynebu profedigaeth, nid oeddent yn gallu ffarwelio ag anwyliaid.
Drwy ddogfennu'r profiadau personol iawn hyn a rennir gan rieni, gofalwyr, gweithwyr proffesiynol a phobl ifanc eu hunain, rydym yn sicrhau nad yw eu lleisiau'n cael eu hanghofio. Bydd y straeon rydym ni wedi'u clywed drwy Mae Pob Stori o Bwys yn llunio argymhellion yr Ymchwiliad yn uniongyrchol fel bod gwersi'n cael eu dysgu a bod plant a phobl ifanc yn cael eu diogelu'n well mewn pandemig yn y dyfodol.
Rwy'n ddiolchgar iawn i bob un o'r miloedd o bobl a rannodd eu profiadau â'r Ymchwiliad. Mae eu cyfraniadau wedi bod yn amhrisiadwy wrth greu’r cofnod hwn a bydd eu cyfranogiad yn Mae Pob Stori o Bwys yn helpu i sicrhau ein bod yn dysgu gwersi hanfodol ar gyfer y dyfodol.”
Ar 23 Mai 2025, daeth Mae Pob Stori o Bwys i ben wrth i'r Ymchwiliad gyrraedd diwedd y cyfnod hanfodol hwn o gasglu straeon i lywio ymchwiliadau'r Cadeirydd. Mae cofnodion Mae Pob Stori o Bwys eisoes wedi cael eu defnyddio mewn gwrandawiadau ochr yn ochr â thystiolaethau tystion ac adroddiadau arbenigwyr a byddant yn parhau i gael eu defnyddio tan ddiwedd yr Ymchwiliad.
Mae cofnodion Mae Pob Stori o Bwys yn helpu'r Cadeirydd, y Farwnes Hallett, i ddod i gasgliadau a gwneud argymhellion ar gyfer y dyfodol. Mae pedwar cofnod arall wedi cael eu cyhoeddi hyd yn hyn 'Systemau Gofal Iechyd (Medi 2024), ‘Brechlynnau a Therapiwteg’ (Ionawr 2025), ‘Profi, Olrhain ac Ynysu (Mai 2025)’ a ‘Sector Gofal’ (Mehefin 2025).‘Systemau Gofal Iechyd’' (Medi 2024), '‘Brechlynnau a Therapiwteg’' (Ionawr 2025), 'Profi, Olrhain ac Ynysu' (Mai 2025) a 'Sector Gofal' (Mehefin 2025).
Fel rhan o'i ymchwiliad Modiwl 8, ac ochr yn ochr â Mae Pob Stori o Bwys, mae'r Ymchwiliad hefyd wedi dysgu am brofiadau pandemig 600 o blant a phobl ifanc o dan 18 oed ar y pryd, trwy'r prosiect nodedig Lleisiau Plant a Phobl Ifanc.
Yn y cofnod diweddaraf o Mae Pob Stori o Bwys, mae rhieni, addysgwyr a phobl ifanc yn disgrifio realiti dysgu yn ystod y cyfnod clo - rhai yn wynebu anawsterau mawr, eraill yn darganfod pethau cadarnhaol annisgwyl:
“Dim ond, ‘Gwnewch y gwaith, gwnewch y gwaith, gwnewch y gwaith,’ oedd o, ond ni chafodd ei farcio, ni chafodd ei asesu, felly doeddech chi ddim yn gwybod a oeddech chi'n addysgu pethau'n iawn a nid oeddech chi'n gwybod a oedd yr hyn yr oedd eich plentyn yn ei wneud yn waith cywir … Doedd dim rhyngweithio. Byddech chi'n clywed am ysgolion eraill oedd â galwadau Zoom ac roedd ganddyn nhw'r dosbarth cyfan ynddo."
“Byddai rhai ohonyn nhw [pobl ifanc] yn dweud, ‘Mae’n rhaid i Mam ein gyrru ni i faes parcio er mwyn i ni gael Wi-Fi am ddim fel y gallaf ymuno â’r sesiwn ac rwy’n gwneud hyn o’r car.’"
“Gan fy mod yn awtistig, fe wnes i elwa o’r unigedd ac roeddwn i’n gallu cwblhau gwaith ysgol yn llwyddiannus ar fy mhen fy hun.”
Rhannodd rhieni a gweithwyr proffesiynol fod rhai plant wedi mynd i'r ysgol gynradd heb rai o'r sgiliau a ddysgir fel arfer mewn lleoliadau blynyddoedd cynnar fel meithrinfeydd a chyn-ysgolion:
“Mae gennym ni lawer mwy o blant nawr sy’n dod i’r ysgol yn dal i wisgo clytiau, yn dal ddim yn gallu brwsio eu dannedd, yn dal ddim yn gallu defnyddio cyllyll a ffyrc – y mathau hynny o sgiliau meddal, mae oedi enfawr yn y rheini. Dydw i ddim yn gwybod a yw hynny oherwydd y diffyg bod o gwmpas plant eraill a meithrin yr ymwybyddiaeth bersonol honno. Mae cymaint o ddysgu damweiniol yn digwydd i bob un ohonom pan fyddwn ni allan ac o gwmpas. Nid oedd y cyfleoedd ar gyfer y math yna o ddysgu yno i'r plant hynny.”
Dywedodd llawer wrthym am newidiadau anodd i fywyd cartref a theuluol yn ystod y cyfnod clo, tra bod eraill wedi disgrifio manteision treulio mwy o amser gyda'u hanwyliaid:
“Yn sydyn, aeth cyfrifoldebau’r gofalwyr ifanc drwy’r to. Cyn y pandemig, roedd rhaid i berson ifanc fod yn yr ysgol, felly byddai'r gofalu'n cael ei wneud o gwmpas oriau'r ysgol. Tra nawr, yn sydyn, roedd y gofalwyr gartref Os na fyddai'r person a fyddai'n dod i newid rhwymynnau eu rhieni neu rywbeth yn dod, oherwydd bod ganddyn nhw Covid, yna byddai'n rhaid i'r person ifanc wneud hynny ac mae hynny'n eu tynnu allan o'u hamser addysg. Dwi'n bendant yn teimlo fel pe bai pobl ifanc yn colli mwy o'u lle eu hunain, yn enwedig y rhai oedd yn ofalwyr.”
“I’r plant hynny sy’n dioddef unrhyw fath o gam-drin, boed hynny’n emosiynol neu’n gorfforol neu’n esgeulustod, mae’r ddeinameg honno’n amlwg wedi newid. Oherwydd nid oedd gan y plant hyn le diogel i fynd, yr ysgol oedd eu man diogel. Doedden nhw ddim yn gallu mynd allan, a oedd yn anodd iawn.”
“Cyn y pandemig, roedd e’n blentyn 16 oed arferol nad oedd eisiau dim i’w wneud â’i rieni, na fyddai’n mynd allan gyda chi, nad oedd eisiau gwneud pethau gyda chi, ond yna roedd e’n gwneud popeth gyda ni ... Rydw i'n llawer agosach ato nag yr wyf yn meddwl y byddwn erioed wedi bod pe na bai wedi digwydd. Am ddwy flynedd, bu’n byw gyda mi ac roeddwn i’n rhyngweithiad cymdeithasol iddo. Fi oedd y person y byddai'n siarad ag ef ac rydw i nawr yn agos iawn ato ac mae'n trosglwyddo'r baich i mi pan fydd ganddo broblem ac yn ffonio fi pan fydd ganddo broblemau, rhywbeth nad ydw i'n meddwl bod llawer o fechgyn yn eu harddegau hwyr yn ei wneud gyda'u mam. Dw i'n meddwl bod gennym ni berthynas well oherwydd hynny.”
Dywedodd rhieni ac addysgwyr wrthym am y pryder dwys a’r ofnau sy’n gysylltiedig â’r pandemig a effeithiodd ar lawer o blant:
“Cynyddodd pryder fy merch yn aruthrol oherwydd y pandemig. Aeth hi o rywun oedd wrth ei bodd yn yr ysgol i rywun sy'n casáu'r ysgol. Mae hi wedi datblygu pryder gwahanu mor ddrwg nes i ni ers y cyfnod clo orfod rhannu ystafell wely, achos mae ganddi hi gymaint o ofn bod ar ei phen ei hun. Mae hi hefyd yn ofnus o fynd yn sâl ac os bydd rhywun hyd yn oed yn pesychu yn ei hymyl mae hi'n ofnus y bydd hi'n mynd yn sâl."
“Roedd llawer o amgylch marwolaeth. Roedd gen i un bachgen bach a olchodd ei ddwylo gymaint nes iddyn nhw waedu. Roedd ofn mawr arno y byddai'n mynd â germau adref a bod ei fam a'i dad yn mynd i farw. Roeddwn i'n dal i ddweud wrtho, 'cariad, dydyn nhw ddim yn mynd i farw, maen nhw'n ifanc iawn, maen nhw'n heini iawn ... rwyt ti'n mynd i wneud dy hun yn sâl'. ‘Ond mae’n rhaid i mi [eu golchi]’. Roedd ei ddwylo'n gwaedu, druan ohono."
Newidiodd effeithiau hirdymor cyflyrau ôl-feirysol fywydau a rhagolygon dyfodol pobl ifanc yn sylfaenol:
“Dywedon nhw [canolfan Covid Hir] wrtha i ei fod yn gyflwr iechyd meddwl. Fe wnaeth i mi gwestiynu a oeddwn i'n ffugio, pan fyddwch chi'n dal i gael gwybod hyn, ar ôl blwyddyn o orffwys yn llwyr yn y gwely, angen help i fwyta, angen cadair olwyn, trawiadau, llewygu, blinder a dim help gan y GIG.”
“Roeddwn i’n mynd yn flin iawn pan glywais nad oedd plant yn cael eu heffeithio gan Covid, yn enwedig pan fu bron i fy mab farw o’i herwydd ... y celwydd oedd yn cael ei ddweud nad oedd plant wedi cael eu heffeithio. Nid oedd y meddygon a welsom hyd yn oed yn cydnabod PIMS fel posibilrwydd. Dw i'n meddwl mai dyna sy'n fy nghythruddo i, y ffaith efallai y dylen nhw fod wedi gwybod bod hyn yn bosibilrwydd a pheidio â'i anwybyddu cyhyd ag yr oedden nhw wedi gwneud."
Cymorth sydd ar gael
Mae'r Ymchwiliad yn cydnabod bod rhywfaint o gynnwys yn y cofnod a'r dyfyniadau uchod yn cynnwys disgrifiadau o farwolaeth, esgeulustod a niwed sylweddol a all fod yn ofidus neu'n sbarduno teimladau arall. Os yw'r cynnwys hwn yn effeithio arnoch chi, gwyddoch fod gwasanaethau cymorth ar gael trwy wefan yr Ymchwiliad.