Mae’r curadur celf enwog Ekow Eshun wedi’i benodi i oruchwylio’r gwaith o greu tapestri modern ar y cyd ar gyfer Ymchwiliad Covid-19 y DU a fydd yn dal profiadau ac emosiynau pobl ledled y DU yn ystod y pandemig. Ekow yw Cadeirydd Grŵp Comisiynu'r Pedwerydd Plinth, sy'n goruchwylio un o raglenni celf cyhoeddus mwyaf blaenllaw'r DU.
Bydd Ekow yn curadu’r tapestri, a fydd yn cynnwys paneli a gynhyrchwyd gan wahanol artistiaid dros y misoedd nesaf. Mae’r Ymchwiliad yn gweithio gydag amrywiaeth o sefydliadau ac unigolion ledled y DU i nodi straeon i ysbrydoli pob panel.
Bydd y paneli cyntaf yn cael eu datgelu yn y gwrandawiadau cyhoeddus sy'n dechrau ar 13 Mehefin.
Dywedodd y curadur tapestri Ekow Eshun:
“Mae’n anrhydedd i mi guradu’r tapestri coffaol.
“Drwy gydol hanes mae tapestrïau wedi cael eu defnyddio i nodi’r eiliadau sy’n ein newid, yn adrodd ein straeon ac yn coffáu’r effaith ar fywydau miliynau o bobl.
“Rhoddodd y pandemig straen annirnadwy ar wead ein cymdeithas, ein cymunedau a’n teuluoedd. Fy ngobaith yw y bydd y tapestri hwn yn plethu edafedd y straeon hyn, ar draws y cenhedloedd a’r rhanbarthau, yn deyrnged barhaol.
“Rwy’n arbennig o ddiolchgar i’r unigolion a’r cymunedau sy’n gweithio gydag artistiaid i rannu eu profiadau. Rwy’n edrych ymlaen at weld y tapestri yn dod yn fyw ac yn parhau i dyfu wrth i fwy o straeon gael eu hadrodd, a gobeithio y bydd yn siarad ag ystod o brofiadau ac emosiynau – o boen a cholled i ddewrder, gobaith a defosiwn.”
Dywedodd y Farwnes Heather Hallett, Cadeirydd yr Ymchwiliad:
“Rwy’n falch iawn o gael gweithio gyda’r curadur Ekow Eshun. Pan agorais yr Ymchwiliad, nodais bwysigrwydd coffáu’r caledi a’r golled a ddioddefodd cymaint o bobl yn y DU. Byddaf yn parhau i wneud fy ngorau glas i sicrhau bod yr Ymchwiliad yn cydnabod effaith newid bywyd y pandemig.
“Mae nifer o ymchwiliadau cyhoeddus wedi coffau’r rhai a ddioddefodd ac a fu farw o ganlyniad i’r drasiedi y maent yn ymchwilio iddi. Mae’r tapestri yn ffordd addas o gipio straeon unigol a straeon a rennir fel bod profiadau’r rhai a ddioddefodd galedi a cholled wrth galon trafodion yr Ymchwiliad.”
Dywedodd Delia Bryce, o grŵp Scottish Covid Bereaved:
“Collais fy Da’ ym mis Chwefror 2021 i Covid-19. Nid oes dim yn eich paratoi ar gyfer colli rhiant annwyl yn enwedig, pan nad oedd y byd fel y gwn i yn ei adnabod.
“Mae’r tapestri yn rhywbeth roeddwn i’n teimlo’n freintiedig iawn i’w wneud. Edrychaf ymlaen at weld y tapestri gorffenedig a gobeithio y bydd y rhai sy’n ei weld mewn blynyddoedd i ddod yn deall pam ei bod yn bwysig na ddylid byth anghofio ein hanwyliaid a gollwyd i Covid-19.”
Dywedodd Sammie Mcfarland, o Long Covid Kids:
“I’r miloedd sy’n dioddef, mae Long Covid yn gysgod anweledig sy’n hongian dros fywyd teuluol. Gobeithiwn y bydd y tapestri yn plethu ein profiadau ynghyd yn gynrychiolaeth weledol sy'n dogfennu'r niwed ofnadwy i blant.
“Ein dymuniad yw bod y tapestri yn codi ymwybyddiaeth o’r cyflwr cymhleth hwn a bod gwersi’n cael eu dysgu ar gyfer amddiffyn plant yn y dyfodol.”
Dywedodd Andrew Crummy, un o’r artistiaid sy’n gweithio ar y prosiect:
“Mae’n fraint cael bod yn rhan o brosiect mor bwysig. Fel artist cymunedol, mae gweithio gyda theuluoedd mewn profedigaeth i helpu i roi llais i’w straeon wedi bod yn anrhydedd go iawn. Fy ngobaith yw, gyda’n gilydd, y gallwn ddefnyddio celf i adrodd eu straeon a choffáu pawb sydd wedi’u heffeithio gan y pandemig.”
Bydd y gwehyddion o Fryste, Dash and Miller, yn creu’r tapestri gyda gofal a sylw i fanylion, gan ddefnyddio technegau gwehyddu traddodiadol. Daw'r edafedd sy'n rhan o'r tapestri o bedair gwlad y DU.
Bydd y tapestri hefyd yn cael ei ddangos mewn gwahanol leoliadau ledled y DU tra bod gwaith yr Ymchwiliad yn parhau. Bydd gwefan yr Ymholiad yn darparu mynediad digidol i’r tapestri yn ogystal â’r straeon a’r artistiaid a ysbrydolodd pob panel. Rydyn ni'n bwriadu ychwanegu mwy o baneli dros amser, felly mae'r tapestri hwn yn adlewyrchu maint ac effaith y pandemig ar wahanol gymunedau.